Βυζαντινή Μικρά Ασία. Ακμή και Παρακμή (330-1461 μ.Χ.)
Έκδ. Ίωλκός, Αθήνα 2004, σ. 236.
Συγγραφέας, Νίκος Νικολούδης
Ό συγγραφέας του βιβλίου, διδάκτωρ Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, έχει ασχοληθεί με συνέπεια και βαθύβλυστο ενδιαφέρον με θέματα και ζητήματα βυζαντινής και μεσαιωνικής Ιστορίας. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζει αδρά και διεξοδικά τη συμβολή της Μικράς Ασίας στην υπερχιλιετή βυζαντινή περίοδο. Έκδηλη στις σελίδες του βιβλίου είναι ή πρόθεση να εξαρθεί, και με συγκεκριμένες για καθένα εκτιμήσεις, ή πορεία του μικρασιάτικου ελληνισμού καθ’ όλη την πορεία του βυζαντινού κράτους.
Μετά τον «Πρόλογο» (σ. 9-12) και την «Εισαγωγή» (σ. 15-16), ακολουθούν τα τρία κεφάλαια του βιβλίου. Το πρώτο κεφάλαιο, με τίτλο «Ή Μικρά Ασία ως προμαχώνας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» (σ. 19-62), ανατέμνει την πολιτική ιστορία του μικρασιατικού χώρου. Από το κεφάλαιο αυτό διαφαίνεται ένας συνεχής αμυντικός πόλεμος των Βυζαντινών κατά των Περσών στην αρχή, κατά των “Αράβων στη συνέχεια και κατά των Σελτζούκων Τούρκων στο τέλος, για τον έλεγχο της Μικράς Ασίας. Ή καταστροφή της Σμύρνης από τον Ταμερλάνο, αλλά και ή ήττα στο Μαντζικέρτ, στις 15 Αυγούστου 1071 μ.Χ. αποτελούν καταλυτικά γεγονότα, τα όποια εύστοχα αναλύει ο συγγραφέας.
Το δεύτερο κεφάλαιο, πού τιτλοφορείται «Ή οικονομία, ή κοινωνία και ή νομοθεσία στη βυζαντινή Μικρά Ασία» (σ. 63-96), αποτελεί ουσιαστικά σύντομη και εύληπτη οικονομική και κοινωνική ιστορία της Μικράς Ασίας κατά τη βυζαντινή περίοδο. Από τον έβδομο έως τον ένατο μ.Χ. αιώνα, βρίσκεται μάλλον στις επαρχίες της Μικράς Ασίας το κέντρο βάρους του ελληνισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ή δημογραφική συρρίκνωση του ελληνισμού, πού παρατηρήθηκε σε περιοχές της κυρίως Ελλάδας, θα υπερνικηθεί με την επιστροφή σε αυτές Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Το καίριο πρόβλημα της Ιδιοκτησίας της γης και κυρίως της μεγάλης ιδιοκτησίας, πού είναι πασιφανές στη Μικρά Ασία, προσπαθούν να λύσουν τα διάφορα νομοθετικά μέτρα πού λαμβάνουν οι αυτοκράτορες και με προσοχή αναλύει ο συγγραφέας. Έκδηλη είναι ή επιρροή των Ενετών, οι όποιοι, ανταγωνιζόμενοι τους Γενουάτες, προσπαθούν και λαμβάνουν προνόμια και διεισδύουν κυρίως στα παράλια της Μ. Ασίας. Παρατηρητήρια πού κατασκευάζονται διασώζονται ακόμα και σήμερα (περιοχή Τρωάδας).
Το τρίτο κεφάλαιο, «Ή πνευματική κίνηση και τα ιδεολογικά ρεύματα στη βυζαντινή Μικρά Ασία» (σ. 97-110), αποτελεί σύντομη, αλλά εμπεριστατωμένη πολιτισμική ιστορία.
Ο «Επίλογος» (σ. 111-114) ανακεφαλαιώνει τα πορίσματα της μελέτης. Ακολουθούν «οι Πηγές» και κείμενα των νεότερων Ιστορικών (σ. 115-169), διαταγμένα συμφωνά με τη δομή του έργου, «Χρονολόγιο» (σ. 161-172) και «Βιβλιογραφία» Πηγών-Βοηθημάτων (σ. 173-232).
ΧΡΗΣΤΟΣ Π. ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ
Μικρασιατικά Χρονικά
Τόμος 22ος, 2007
